Từ xưa đến nay, những vương quốc luôn luôn tìm nhữngh thể hiện quyền lực tối cao tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, tư tưởng, quân sự…  trong thời đại của nó. Một trong những nhữngh quan trọng nhất là xây dựng những công trình thiết kế thiết kế mang ý nghĩa hình tượng.

Khi đó, kiến ​​trúc rất có thể gánh vác trách rưới nhiệm để góp thêm phần thay mặt đại diện cho lý tưởng, tham vọng của vương quốc. Kiến trúc sư bậc thầy Mies van der Rohe (1886 – 1969) từng nói: “Kiến trúc là ý chí của một thời đại được truyền tải vào không khí”.  Điều này rất có thể được nhìn thấy trong những công trình dễ tiếp cận, mang tính chất loại mẫu như cung tích điện điện, công trình tôn giáo, nhà quốc hội, thư viện vương quốc, bảo tàng, tháp cao tầng… Khi nhắc đến La Mã người ta sẽ nghĩ đến ngay đấu trường Coliseum; hoặc khi nhắc đến Paris thì hình ảnh tháp Eiffel sẽ ngay lập tức xuất hiện. Giới tinh hoa luôn luôn tìm kiếm những hình thức loại mẫu để thay thế mặt đại diện cho vương quốc. Còn quần chúng thì phấn đấu để phẩm giá và bản sắc của xã hội mình được xác định (theo Francis Fukuyama). Nói nhữngh tiếp, thiết kế thiết kế góp thêm phần quan trọng trong quy trình xây đắp bản sắc vương quốc, dân tộc.

Nhiều người trong con người ta cảm thấy khó hiểu khi non sông Qatar có diện tích và dân số nhỏ như một tỉnh thành của Việt Nam lại sẵn sàng bỏ ra số tiền khổng lồ để xây dựng những công trình thiết kế đương đại tạo điểm nổi biệt, như chi hàng trăm tỷ USD để tổ chức World cup 2022, trong đó chủ yếu là xây dựng sân vận động và hoàn thiện nền móng hạ tầng. Họ tuyệt đối có lý khi làm như vậy ở tầm nhìn thiết kế vương quốc.  

Xem thêm: nhà vườn 2 tầng

Mỗi vương quốc, dân tộc luôn luôn phải đương đầu với yếu tố hoàn cảnh và biến cố xã hội ở thời điểm hiện tại trong không khí tương tác với những xã hội khác nên nó phải lựa chọn nhữngh xác định “căn cước” của xã hội mình ra làm sao để tồn tại và tiến lên. Chẳng hạn, vào cuối thế kỷ 17 – đầu thế kỷ 18, Piotr Đại đế nhận ra sự tụt hậu của Nga so với những nước phương Tây, ông đã đưa ra chủ trương học hỏi và kết nối với phương Tây. Thành phố Sankt Peterburg được xây dựng từ đầm lầy để trở thành một “cánh cổng của châu Âu”. Piotr mời những thiết kế sư tinh nhuệ nhất của châu Âu đến Sankt Peterburg sẽ tạo ra những công trình hình tượng mới của một nước Nga thuộc về châu Âu. Ngày nay, khi cảm thấy không thể hòa hợp được với phương Tây, giới tinh hoa Nga đang xác định nước mình là một vương quốc Á-Âu (còn bản thân những dân tộc trong nước Nga và được hòa trộn những dòng máu Á- Âu từ lâu rồi), và thẩm mỹ và làm đẹp- thiết kế Nga đang từng bước thay đổi theo lý thuyết giao thoa văn hóa truyền thống Á-Âu.  

Kiến tạo từ trên xuống: Ý chí chính trị

Trong tiến trình tiến lên thiết kế của mỗi vương quốc, có những thời điểm bản lề, bắt buộc nền thiết kế ấy phải xây đắp những “mẩu truyện” mới, nếu không muốn rơi vào tình trạng sáo mòn, suy kiệt. Khi một guồng máy đang tiến hành theo quán tính của nó, thì sự bẻ lái thu thêmộc rất rộng to từ ý chí chính trị của nhân vật, giai cấp lãnh đạo.
Năm 1852-1870, Napoleon III giao trọng trách rưới cho Georges Eugene Haussmann tiến hành cuộc đại cải tạo Paris từ một thành phố hậu – trung cổ trở thành một với loại với quy mô mẫu đô thị tiền – tiên tiến nhất, với những đại lộ, công viên to, quảng trường thoáng đãng, hạ tầng nhân viên sửa chữa thay thế tiên tiến, tạo tiền đề cho sự xuất hiện những kiệt tác thiết kế thiết kế kiến trúc mới tiếp tiếp theo không lâu như tháp Eiffel. Dự án vấp phải làn sóng phản đối từ phía người dân lẫn những nhóm lợi ích. Nhưng Haussmann, với sự ủng hộ tuyệt đối từ hoàng đế như những thiết kế thiết kế kiến trúc sư tập sự, đã quyết liệt phá hủy 20.000 ngôi nhà để xây mới gấp rất rất rất nhiều lần số đó, như mở rộng thêm tám quận và làm những con đường rộng 30m (lúc đó đường rộng 13m đã là sẽ là to). Thành công của Đại dự án Haussmann cho thấy sự quyết đoán của lãnh tụ (Napoleon III) rất quan trọng khi tiến hành tiến hành những tự sự mới.

Ở Liên Xô, sau khoản thời hạn đã loại bỏ những phe đối lập chính trị và nắm chắc quyền lực tối cao tối cao, Stalin đã chỉ huy thiết kế một nền thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp khác với người tiền nhiệm. Những nghệ sĩ tiên phong lúc trước như Malevich, Eisenstein, Melnikov bị phê phán là theo chủ nghĩa hình thức và cho “ra rìa”. Thay vào đó, Stalin ủng hộ những nghệ sĩ khác có mỹ học tương thích với quan điểm chính trị của ông như Deyneka, Aleksandrov, Iofan. Nghệ thuật Liên Xô (đặc trưng thiết kế) thời kỳ Stalin là một ví dụ tuyệt vời để chứng tỏ vai trò chính trị quan trọng thế nào trong việc tự sự nền thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp vương quốc. Bằng quyền lực tối cao của tôi, Stalin đã tạo ra một phong nhữngh thiết kế khuynh loát toàn liên bang và lan tỏa ra những nước thuộc khối XHCN, cả ở Đông Âu lẫn châu Á. Nó hướng tới tính đăng đối, chiết trung, hòa trộn thiết kế cổ xưa với art-deco; phối hợp thiết kế với điêu khắc, hội họa. Chi tiết trang trí dễ nhận ra của nó là nhữngh sử dụng thức cột, phù điêu với hình ảnh huy hiệu, ngôi sao 5 cánh, băng đô, hoa, vũ khí, hình người. Dù có ý kiến cho rằng thiết kế Stalin không sáng tạo, tiến bộ như thời Lenin, nhưng không thể phủ nhận nó có ngộ nghĩnh mạnh, sang trọng, dễ tiếp nhận nếu với nhân dân lao động.

Sự kiện Khruschev “xét lại” Stalin khiến cho Bắc Kinh không vừa lòng, coi đó như một sự “phản bội”. Mao Trạch Đông, một người rất ngưỡng mộ Stalin, cảm thấy cần phải tự chọn con đường riêng của Trung Quốc để tiến lên chủ nghĩa cộng sản, bằng nhữngh tiến hành Đại nhảy vọt. Năm 1958, lãnh tụ Trung Quốc yêu cầu xây dựng “thập đại thiết kế thiết kế” ở Bắc Kinh, kể cả 10 công trình to như Đại lễ đường Nhân dân, Bảo tàng Quốc gia, Cung văn hóa truyền thống Dân tộc, Nhà ga Bắc Kinh… trở thành với loại với quy mô mẫu của non sông Trung Quốc thời đại mới. Tuy cuộc Đại nhảy vọt trong kinh tế tài chính thất bại, nhưng những công trình thiết kế thiết kế “đại diện thay mặt” cho nó lại thành công. Đại lễ đường Nhân dân ngày này vẫn là với loại với quy mô mẫu cho khát vọng và sức mạnh của Trung Quốc. “Thập đại thiết kế thiết kế” trọn vẹn có thể coi như phiên bản thiết kế thiết kế Stalin ở Trung Quốc, được thể hiện ở tính chiết trung giữa hình thức truyền thống lâu đời với tiên tiến nhất, sự lưu ý đến những ví dụ trang trí theo kiểu sẵn mẫu art- deco, quy mô, tầm vóc to.

Ở Việt Nam, sau thắng lợi Điện Biên Phủ, con người ta vẫn sử dụng nhiều công trình thời Pháp thuộc làm trụ sở những cơ quan hành chính quan trọng như Phủ Chủ tịch (Dinh Toàn quyền cũ), Trụ sở Bộ Ngoại giao (Sở Tài chính Đông Dương cũ). Có thể coi này này là hiện tượng “sở hữu loại mẫu”, một việc làm bất đắc dĩ (vì còn nghèo) và nhân văn (tôn trọng tác phẩm nghệ thuật thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp của cơ chế cũ). Phải đến đầu những năm 1960, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mới có điều kiện thiết kế những loại mẫu thiết kế của riêng mình trên nền tang tìm hiểu thêm những nước XHCN bằng hữu và tận dụng một vài tiến bộ từ thời kỳ trước. Đó là những công trình: Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc (1960), Tổng cục Thống kê (1960), Bảo tàng Việt Bắc (1963), Hội trường Ba Đình (1962)… Chúng này là những loại mẫu trước tiên của nước Việt Nam mới: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc.

Kiến tạo từ dưới lên: Tự sự xã hội

Tự sự xã hội là nhữngh thức một xã hội bày tỏ mình theo chiều kích không khí và tuổi thọ, trong sự tổng hợp những vấn đề lịch sử dân tộc, chính trị, văn hóa truyền thống, con người… nhằm mục tiêu giải đáp những thắc mắc về sự việc tồn tại, vận hành, hình thành, triển vọng, ước mơ của xã hội.
Về mặt thực ra (quy chất), xã hội sinh sống ở ở một địa chỉ vực địa lý, thời tiết đặc trưng, di truyền những mã văn hóa truyền thống- nhân học qua nhiều thế hệ như một phản ứng chọn lọc tự nhiên. Quá trình di truyền này là tự sự thụ động, một dạng “nhật ký”, “mã gien” trong vô thức tập thể.
Về mặt xây đắp, xã hội luôn luôn phải đương đầu với yếu tố hoàn cảnh và biến cố xã hội ở thời điểm hiện tại trong không khí tương tác với những xã hội khác nên nó phải lựa chọn nhữngh xác định “căn cước” của xã hội mình thế nào để tiến lên vững chắc, khồng hề bị thoái hóa, tự hủy. Việc xác định, “mách bảo” bản thân là tự sự chủ động. Khi đã xác định được mình, xã hội và những thành viên của nó sẽ sở hữu được thêm sự tự tin để bảo vệ, sáng tạo nền nghệ thuật thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp mới. Cũng như họa sỹ Nguyễn Sáng, sau khoản thời hạn cùng nhân dân trải qua cuộc kháng chiến chống Pháp chín năm đã tự nhận ra sự thay đổi trong nghệ thuật thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp của tớ bằng câu nói: “Cách mạng đã sinh ra tôi lần thứ hai”.

Cung Thiếu nhi thành phố Hà Thành

Khi một vương quốc định hình được nội dung tự sự xã hội một nhữngh thuyết phục, những nghệ sĩ sẽ đạt được “tâm thế chính trị” để tự tin sáng tạo. Sau Cách mạng Tháng Mười Nga, ngoại trừ những người lựa chọn di cư sang quốc tế, giới văn nghệ Nga phấn chấn, ngồi ngồi cùng nhau hướng tới tương lai tốt đẹp cho tổ quốc đang bị trì trệ bởi khối hệ thống quan liêu và chiến tranh. Phong trào Kiến tạo (constructivism) xuất hiện với những trường hợp đó.

Các họa sỹ, thiết kế sư, nhà thơ tiến bước cùng nhân dân lao động, hừng hực khí thế xây dựng một nền thẩm mỹ và làm đẹp mới, đoạn tuyệt với chủ nghĩa kinh viện thời kỳ đế chế. Trong suốt những năm 1920, những nghệ sĩ theo chủ nghĩa Kiến tạo đã thay đổi tuyệt đối quan niệm về thiết kế, thiết kế hình hình đồ họa, phim ảnh. Họ cổ vũ sử dụng những tiến bộ khoa học nhân viên nhân viên kỹ thuật điều chỉnh mới trong thẩm mỹ và làm đẹp, sử dụng những bố cục trừu tượng, gắn thẩm mỹ và làm đẹp với thời đại, phục vụ những nhu yếu mới của xã hội qua việc sử dụng thép, bê tông hay thiết kế những khu nhà tập thể nhiều công suất… Điều đó cũng thích ứng với quan điểm của Lenin khi convert tài chính Nga từ một nước nông nghiệp sang công nghiệp. Chúng ta rất có thể tưởng tượng trong con mắt những nghệ sĩ Nga lúc đó, việc xây dựng chính quyền Xô viết là một dự án thẩm mỹ và làm đẹp quy mô to.

Sau Thế chiến II, khi Liên Xô dẫn dắt khối xã hội chủ nghĩa, dù giới văn nghệ chịu cảnh kiểm duyệt gắt gao, nhưng những nghệ sĩ vẫn còn đấy thể đã phát hành những tác phẩm đỉnh cao, khác với niềm tin thiếu căn cứ ở một vài nơi hiện nay rằng chỉ có “tự do” mới tạo ra kiệt tác!? Ở trường hợp Liên Xô, con người ta trọn vẹn có thể lý giải rằng, nền tảng văn hóa truyền thống dân tộc, vị thế vương quốc, tâm thế chính trị của nghệ sĩ mới là những yếu tố quan trọng muốn tạo thành những tác phẩm đỉnh cao. Khi Liên Xô dẫn dắt một nửa toàn thế giới, thì tâm thế chính trị và trách rưới nhiệm của những nghệ sĩ khác hoàn toàn so với khi họ là công dân của những vương quốc tan đàn xẻ nghé, thiếu chủ thuyết xã hội. Dù giới văn nghệ những nước hậu Xô viết có vẻ được hưởng bầu không khí tự do hơn, nhưng đến nay sau hơn 30 năm phân ly độc lập, vẫn chưa thấy xuất hiện những kiệt tác to như thời Liên Xô. Rõ ràng, sức mạnh tự sự xã hội có tích điện kích thích tiềm năng sáng tạo của người nghệ sĩ.

Ở chiều ngược lại, chính những thành công đột phá trong thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp đã tạo thiện cảm của giới trí thức, văn nghệ quốc tế nếu với nhà nước xã hội chủ nghĩa non trẻ. Các thiết kế sư to nhất trái đất những năm 1920-1930 như Le Corbusier, Frank Lloyd Wright đều ngưỡng mộ và ủng hộ những công trình thiết kế Kiến tạo, thậm chí cả Hiện thực xã hội chủ nghĩa nữa. F.L. Wright viết trong tự truyện của tôi rằng: “Choáng ngợp vì sức sống, sự mạnh mẽ và tự tin, chủ nghĩa anh hùng và độ phong lưu trong mô tả, ngưỡng mộ tính cá thể đầy sắc màu, chưa lúc nào biết đến kín của niềm hạnh phúc như vậy. Nước Nga rất có thể mang lại cho đám đông cãi cọ của những loại người già nua trí nhớ sặc mùi tiền và chiến tranh của trái đất phương Tây phần tâm hồn đã biết thành vùi lấp, và tôi hy vọng, kịp thời xuất hiện để ngăn chặn sự tự diệt vong mà những vương quốc đang ngồi ngồi cùng nhau lao tới”.

Ở Việt Nam thời bao cấp, ngay cạnh bên ý chí chính trị của những người lãnh đạo, sự trợ giúp của những nước XHCN, thì sự đồng tâm hiệp lực của xã hội và giới thiết kế thiết kế kiến trúc sư đã tạo ra một giai đoạn thiết kế thiết kế kiến trúc Việt Nam có căn tính rõ ràng. Dù dồn hết nguồn lực để chi viện cho mặt trận miền Nam, tiếp theo này này là khủng hoảng kinh tế tài chính bởi cơ chế vận hành quan liêu, bao cấp, người Việt Nam vẫn tồn tại thể xây dựng được những công trình có thẩm mỹ và làm đẹp mới mẻ, tiến bộ, nhân văn, phục vụ quần chúng nhân dân lao động.

Có cần lý tưởng cho những đô thị?

Các đô thị VN hiện nay đang ở thời điểm tiến lên rất nkhô hanh, nhưng chưa tồn tại những tự sự mới mê hoặc, mạnh mẽ và tự tin. Điều đó dẫn đến tình trạng nhà nước cứ phải “đuổi theo” những dự án bất động sản của những tập đoàn to để điều chỉnh quy hoạch. Trong khung cảnh có phần “lủng củng” đó, mọi người phải nhấn mạnh và xác định vai trò chỉ huy, xây dựng ở trong phòng nước trong quy hoạch, thiết kế đô thị, thiết kế, nhất là khi những tập đoàn tư nhân đang cho thấy họ chỉ nghĩ đến quyền lợi mà ít có trách nát nhiệm nếu với xã hội.

Chúng ta hiện đang có rất nhiều những công trình to được đầu tư bởi nhà nước và tư nhân nhưng không đưa ra được “đầu bài” mang ý nghĩa tự sự xã hội, vậy nên thành phẩm của nó là những công trình thiết kế “giông giống” ở nhiều “thành phố đại trà” khác trên toàn thế giới. Có lẽ, ngay thời nay con người ta cần lựa chọn và xây dựng một tự sự xã hội mới mẻ, có tích điện khơi gợi sáng tạo để lan tỏa vào những dự án, những cuộc thi tuyển thiết kế?

Lý tưởng – một khái niệm trọn vẹn có thể khiến cho nhiều người Việt Nam “dị ứng” và “đề phòng”, nhưng lại này đó là thứ quan trọng còn thiếu trong quy hoạch, thiết kế, xây dựng, quản trị và vận hành những đô thị to việt nam hiện nay.

Những thành phố – ý nói những thành phố vĩ đại – được xây bằng gì? Chúng được xây bằng lý tưởng.

Lý tưởng của La Mã sẽ tạo ra đô thị La Mã, và “mọi con đường đều dẫn đến thành Roma”. Sau khi La Mã bị phá hủy, Constantinopol (La Mã thứ hai) thất thủ, những Sa hoàng Nga muốn Moskva trở thành La Mã thứ ba và sẽ không thể thể có La Mã thứ tư nữa. Từ đầu thế kỷ 19, người ta gọi Paris là “kinh đô độ sáng” để xác định nó là trung tâm văn hóa truyền thống, tri thức của toàn thế giới.

Vậy lý tưởng của thủ đô thủ đô, Thành phố thành phố thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Đà Nẵng, TP. Hải Phòng, Cần Thơ… là gì? Chỉ khi vấn đáp được thắc mắc đó, người ta mới tin tưởng vào hành vi của tớ. Không có lý tưởng, mọi hành vi sẽ chìm đắm trong vòng luẩn quẩn tranh cãi bất định.  

Kiến trúc Việt Nam trong một Đông Nam Á năng động và chủ động

Với vị trí địa lý nằm ở vùng biên phía Nam của văn hóa truyền thống Trung Quốc, lại từng là thuộc địa một nghìn năm, nước Đại Việt xưa đã xây dựng nền văn nghệ của tớ theo hướng Hoa tâm luận (nhiều lúc còn tự nhận mình là Hán nhân!). Triết học, văn chương đều lấy Trung Quốc làm chuẩn chỉnh mực, làng nghề kỹ nghệ chủ yếu được khởi phát sau những lúc có người đi sứ từ phương Bắc về. Người Việt Nam xưa nhận mình thuộc người phương Nam, bởi lấy Trung Quốc ở phương Bắc để đối chiếu.
Đến thời Pháp thuộc, Việt Nam nằm trong xứ Đông Dương thuộc Pháp. Với nhữngh xác định địa lý như vậy, tư tưởng “dĩ Âu vi trung” (eurocentrism) trong thiết kế nói riêng và văn hóa truyền thống Việt Nam nói chung nảy nở và kéo lâu năm dai dẳng đến ngày thời điểm ngày hôm nay. Bên cạnh đó, thiết kế Champa trở thành một phần quan trọng của thiết kế Việt Nam. Những nghiên cứu và phân tích về thiết kế Champa xuất phát xuất hiện từ thời Pháp thuộc. Do thay đổi nhận thức về thiết kế nước mình, vua Khải Định đã cho phối kết hợp nhiều mô-típ thiết kế Champa vào trong công trình lăng của ông. Ngày nay, trong toàn bộ những diễn ngôn chính trị, thiết kế Champa đang trở thành di sản thiết kế Việt Nam.
Hiện nay, Việt Nam xác định mình là một vương quốc Đông Nam Á. Điều này sẽ mở ra một chương mới trong việc xây đắp văn học thẩm mỹ và làm đẹp VN. Đông Nam Á tâm luận (Aseancentrism) là thời dịp cho những nghệ sĩ Việt Nam như của toàn bộ những vương quốc khác trong khu vực, cũng chính vì nó là một vùng đất màu mỡ đang chờ canh tác.

Tuy có không giống nhau, nhưng những vương quốc Đông Nam Á vẫn tồn tại nhiều nới nguồn gốc chung để ngồi ngồi cùng nhau thiết kế kiến thiết căn cước, rất có thể kể tới: địa lý (sông, biển), thời tiết (nhiệt đới), nhân khẩu (bản địa Đông Nam Á và hậu duệ di cư từ Nam Trung Hoa), xã hội (hậu thuộc địa), nền tảng tư tưởng (phối hợp Ấn Độ, Trung Quốc, phương Tây), tài chính (đang tăng trưởng mạnh), văn hóa truyền thống (nhiều loại).

Trong tuổi thọ qua, Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã có rất nhiều rất nhiều nhiều thao tác tăng cường kết nối với những nước ASEAN như hỗ trợ những thiết kế thiết kế kiến trúc sư trong nước được công nhận là thiết kế thiết kế kiến trúc sư ASEAN, đạt chứng chỉ hành nghề thiết kế thiết kế kiến trúc ASEAN, mời những thiết kế thiết kế kiến trúc sư ASEAN tham gia đào tạo tiến lên nghề nghiệp liên tục (CPD)…

Cũng tương tự ở Việt Nam, Xu thế thiết kế xanh – vững chắc và kiên cố, thiết kế phê bình địa phương, sự tìm kiếm bản sắc trong thời đại toàn thế giới hóa, đang thôi thúc những thiết kế sư ở những vương quốc Đông Nam Á. Sự đồng điệu giữa thiết kế Việt Nam với những nước ASEAN ngày càng thể hiện rõ hơn. Điều đó chứng tỏ Đông Nam Á tâm luận là trong số những nhữngh xác định thiết kế VN thích hợp. 

Xem thêm các bài viết:

• https://eschool.vapmavsoftwarewale.com/eschool/Mau_thiet_ke_biet_thu_nghi_ngoi_duong_dep_tuyet_voi_nhat_thuc_tai_eschool..html
• https://eschool.vapmavsoftwarewale.com/eschool/Tinh_Dong_Thap:_Thi_tuyen_phat_minh_quy_hoach,_kien_truc_Trung_tcua_minhi_nghi_trien_lam,_su_kien_cho_toan_the_ho_het_nguoi_thiet_ke_kien_thiet_eschool..html
• https://eschool.vapmavsoftwarewale.com/eschool/Clubhouse_Casamia_Calm_Hoi_An_gianh_gicua_quan_Kien_truc_quoc_te_IAA_doi_muoi23_eschool..html